SHUAR – ACHUAR

Mówią w języku shuar chicham. Określają siebie samych Untsuri Shuar (ludzie z gór). Zamieszkują brzegi rzek; Santiago, Morona i Pastaza, w południowej części prowincji Pastaza, oraz wschodnie części prowincji Morona Santiago i Zamora Chinchipe. Liczą około 40.000 osób. Społeczność Shuar i Achuar są etnicznie spowinowaceni z ich sąsiadami Aguaruna i Huambisa zamieszkującymi terytorium peruwiańskie. Wszyscy należą do jednej grupy językowej. Razem stanowią około 85.000 osób. Stanowią grupę najliczniejszą na terenie Amazonii.

Ziemię uprawiają w sposób rotacyjny, a podczas przygotowania gruntu pod uprawę, stosują technikę wycinania i palenia. Zajmują się też hodowlą bydła. W obecnym czasie zaczynają osiedlać się, tworząc skupiska, co wpłynęło na zmianę systemu społeczno – kulturowego.

Kultura Shuar i Achuar posiada bardzo wiele mitów, które opowiadają o wichurach, grzmotach, gwiazdach, zwierzętach, roślinach, a które są wcieleniem dusz, które istniały w przeszłości.

Wszystko, co związane jest z uprawą ziemi, ma powiązanie z Nunkui, która jest „matką ziemi”. To właśnie Nunkui sprawia, że wszystko rośnie i aby rodziny mogły zaopatrzyć się w obfite plony, kobiety uprawiające działki, zwracają się do Nunkui, śpiewając różnego rodzaju „modlitwy” zwane Anent. Jeśli jakaś kobieta zaniedba się w uprawie i utrzymaniu w czystości swojej działki, to Nunkui, wejdzie jeszcze bardziej w głąb ziemi, zabierając z tej działki wszystkie produkty i przeniesie się na lepszą i dobrze obrobioną działkę.

W swych wierzeniach wierzą, że każde zwierzę i roślina, czy rzecz posiada duszę. W świecie ich wierzeń napotykamy na różnego rodzaju duchy opiekuńcze: Etsa, Arútam, Ayumpúm.

Arútam to duch, który istnieje wiecznie i w nim szukają schronienia przeciw zagrożeniu ze strony śmierci. Osoba, która posiada jednego ducha Arútam nie jest wystarczająco chroniona. Natomiast ten, kto posiada dwa duchy arútam, nie może umrzeć z żadnego powodu. Żadna osoba nie rodzi się z duchem arútam. Tego ducha trzeba nabyć i to według pewnych tradycji praw i obrzędów.

Dziecko zaczyna szukać swego ducha arútam już od szóstego roku życia. Zazwyczaj w towarzystwie swego ojca udaje się do wodospadów, które są uważane za miejsca święte, gdyż to tam zazwyczaj przebywają te duchy.

Gdy podczas tego obrzędu nie osiągnie celu, wraca do domu i czeka na nową okazję.

Etsa = jest pierwowzorem i zarazem nauczycielem człowieka Shuar. On uczy sztuki wojennej, uczy jak łowić ryby czy polować na zwierzęta. Etsa, Shakáim, Tsunki, Ayumpúm, nie są niczym innym jak różne wcielenia tej samej osoby Etsa.

Arútam = oznacza ducha opiekuńczego podczas widzeń, ale oznacza również duszę.

Etsa = Słońce (personifikacja)

Uwishin = szaman, czarownik